"Με αφορμή μια ερώτηση που μου έγινε και μια συζήτηση που ακολούθησε, διαπίστωσα για μια ακόμη φορά, ότι η παραπληροφόρηση στον τομέα της ακτινολογίας......πάει σύννεφο.
Συνέλεξα λοιπόν, ένα σύνολο από "κλασσικές" ερωτήσεις και τις αντίστοιχες απαντήσεις τους και βοήθειά μας!!!
Είμαι σίγουρος ότι υπάρχουν και πολλές ακόμα ερωτήσεις, αλλά από κάπου πρέπει να ξεκινήσουμε.....
- Χρησιμοποιώ ψηφιακό σύστημα απεικόνισης. Η ακτινοβολία είναι όντως σχεδόν μηδενική;
Σε γενικές γραμμές, είναι μικρότερη από το αναλογικό αλλά η σωστή απάντηση στην παραπάνω ερώτηση είναι: Όχι. Οι ψηφιακοί αισθητήρες μπορούν να παράγουν διαγνωστικά ισοδύναμη εικόνα με πολύ μικρότερη δόση από αυτή που απαιτούν τα φιλμ(τυπικά 1/3-1/5). Ενώ όμως τα φιλμ καταστρέφονται από υπερβολικά μεγάλη δόση, τα ψηφιακά συστήματα είναι δυνατόν να παράγουν εικόνα και με πολύ μεγαλύτερη δόση από αυτή που απαιτεί το φιλμ. Η ουσιαστική απουσία κόστους αναλωσίμων, η ευκολία και ο πολύ μικρός χρόνος που απαιτείται για τη λήψη ενός ακτινογραφήματος αλλά και η ευκολία της επανάληψης μιας ακτινογραφίας όμως, τείνουν να αυξάνουν τις επαναλήψεις με τελικό αποτέλεσμα την αύξηση της συνολικής δόσης στον ασθενή και συνεπώς και στους χειριστές.
- Για να μειωθεί η δόση με τη χρήση των ψηφιακών συστημάτων πρέπει:
- να χρησιμοποιούνται οι κατάλληλες ρυθμίσεις για την ελάχιστη δόση που δίνει το επιθυμητό διαγνωστικό αποτέλεσμα (κάποια προγράμματα έχουν και σχετικό δείκτη)
-να αποφεύγονται οι επαναλήψεις.
- Γιατί πρέπει να χρησιμοποιείται κυλινδρικός κατευθυντήρας αντί του κωνικού;
Πρώτα από όλα, το τυπικό μέρος......γιατί αλλιώς δεν παίρνουμε άδεια!
Στο ουσιαστικό μέρος....στο πλαστικό υλικό του κώνου σκεδάζεται η ακτινοβολία με αποτέλεσμα αφενός την ακτινοβόληση ιστών έξω από την περιοχή ενδιαφέροντος (μεγαλύτερη δόση στον ασθενή) και αφετέρου την υποβάθμιση της ποιότητας της εικόνας. Επίσης, η μικρή απόσταση εστίας-αντικειμένου οδηγεί σε υποβάθμιση της ποιότητας της εικόνας λόγω παρασκιάς και γεωμετρικής παραμόρφωσης. Με βάση τις σημερινές διατάξεις, η απόσταση από την πηγή της ακτινοβόλησης μέχρι και την έξοδο του κατευθυντήρα, πρέπει να είναι το ελάχιστο 20 εκατοστά. Σε αυτήν την απόσταση η μεγέθυνση είναι λιγότερο έντονη και άρα η εικόνα είναι πιο κοντά στην πραγματικότητα.
- Οι ορθογώνιοι κατευθυντήρες που έχουν κάποια εργοστάσια τι κάνουν; Γιατί υπάρχουν;
Με τον ορθογώνιο κατευθυντήρα, ο ακτινοβολούμενος όγκος μειώνεται, καθώς δεν ακτινοβολείται ο χώρος γύρω από το σύστημα απεικόνισης (αισθητήρας ή φιλμ), σε ποσοστό που υπολογίζεται εύκολα: Ένας ορθογώνιος κατευθυντήρας ακτινοβολεί επιφάνεια διαστάσεων ενός φιλμ, δηλαδή περίπου 40Χ50mm2 άρα 200mm2, ενώ ένας κυκλικός κατευθυντήρας με διάμετρο 60mm ακτινοβολεί επιφάνεια 295mm2. Η διαφορά στη δόση είναι της τάξης του 50%. Απαιτείται βέβαια καλή ευθυγράμμιση με σύστημα συγκράτησης (τεχνική παραλληλισμού), καθώς δεν υπάρχουν περιθώρια σφάλματος τοποθέτησης.
- Ποια η διαφορά εναλλασσόμενης (AC)και συνεχούς (DC)υψηλής τάσης στην ακτινογραφία και στη δόση του ασθενούς;
Η εναλλασσόμενη τάση μεταβάλλεται σε τιμές από μηδέν μέχρι τη μέγιστη τιμή της. Το ωφέλιμο για τη δημιουργία της εικόνας τμήμα είναι εκείνο που βρίσκεται κοντά στη μέγιστη τιμή, ενώ το υπόλοιπο συμμετέχει στην αύξηση της δόσης του ασθενούς, αλλά απορροφάται επιφανειακά χωρίς να συμμετέχει στη δημιουργία εικόνας. Εκτός από την επιπλέον μη ωφέλιμη δόση που δίνει στον ασθενή ένα σύστημα εναλλασσόμενης τάσης απαιτείται μεγαλύτερος χρόνος έκθεσης για να ακτινοβολήσει με την ίδια ωφέλιμη δόση, για δύο λόγους: Πρώτον, παρεμβάλλονται τα τμήματα με ακτινοβολία χαμηλής ενέργειας ανάμεσα στα ωφέλιμα. Δεύτερον, χρειάζεται ένα χρονικό διάστημα της τάξης των 100-200msec από το πάτημα του διακόπτη ως την επίτευξη της μέγιστης τιμής τάσης και ρεύματος. Από την άλλη, η συνεχής τάση, επιτυγχάνει την μέγιστη τιμή άμεσα.
- Ανάμεσα στα ACκαι DCακτινογραφικά, τι να διαλέξω;
Καλό θα είναι να κατανοήσω τα πλεονεκτήματα και τα μειονεκτήματα κάθε μεθόδου λειτουργίας. Βασικά, τα DC δίνουν καλύτερη αντίθεση στην ακτινογραφία και θεωρητικά, απαιτούν λιγότερο χρόνο ακτινοβόλησης. Στην πράξη όμως η διαφορά είναι τόσο μικρή στο χρόνο όταν μιλάμε για ψηφιακό σύστημα, που πιθανά να μην έχει και τόσο ενδιαφέρον. Τα DC είναι λίγο πιο ακριβά στην απόκτησή τους από τα AC και είναι σαφώς πιο ευαίσθητα μηχανήματα.
- Μετά την ακτινογράφηση, παραμένει ακτινοβολία στο χώρο;
Όχι. Οι ακτίνες Χ παράγονται κατά τη λήψη, η οποία διαρκεί μερικά κλάσματα του δευτερολέπτου. Το ποσοστό που δεν απορροφάται από το σύστημα απεικόνισης αποσβένεται στα υλικά που περιβάλλουν το χώρο.
- Τι μέσα ακτινοπροστασίας πρέπει να χρησιμοποιούνται στα οδοντιατρεία;
Στα οδοντιατρεία πρέπει να υπάρχουν διαθέσιμα περιλαίμιο και ποδιά ακτινοπροστασίας, ώστε να χρησιμοποιούνται σε άτομα κάτω των 16 ετών (περιλαίμιο) και σε άτομα που βρίσκονται σε αναπαραγωγική ηλικία (ποδιά). Η χρήση τέτοιου εξοπλισμού από τους ίδιους τους οδοντιάτρους δεν είναι υποχρεωτική, συμβάλλει όμως στην καλύτερη προστασία τους όταν βρίσκονται στην αίθουσα ακτινογράφησης.
- Αν βρίσκομαι μέσα στο εξεταστήριο, χωρίς να βρίσκομαι στην πορεία της δέσμης, δέχομαι ακτινοβολία;
Ναι. Η ακτινοβολία προέρχεται α) από τη διαρροή ακτινοβολίας από τη λυχνία και β) από τη σκέδαση ακτινοβολίας στον εξεταζόμενο. Η ένταση της ακτινοβολίας αυτής είναι δεκάδες ή εκατοντάδες φορές μικρότερη από την πρωτογενή, αλλά δεν είναι μηδενική.
- Πόσο ασφαλέστερη είναι η θέση για τον χειριστή όταν καλύπτεται πίσω από τοίχο ή άλλη θωράκιση;
Αυτό εξαρτάται από το υλικό του τοίχου και τη διαπερατότητά του από την ακτινοβολία. Οι σοβατισμένοι τοίχοι από τούβλο, πρακτικά μηδενίζουν την ένταση της σκεδαζόμενης ακτινοβολίας, ενώ διαχωριστικά από ξύλο ή κόντρα-πλακέ είναι διαπερατά για τις ακτίνες Χ. Ο μόλυβδος (Pb)είναι το πιο αποτελεσματικό υλικό θωράκισης.
- Τι ισχύει για τα εμπορικά διαθέσιμα ακτινογραφικά συστήματα μεγέθους αντίστοιχου με φωτογραφική μηχανή που λειτουργούν με μπαταρίες;
Η χρήση των συστημάτων αυτών μπορεί να γίνεται μόνο όταν εξασφαλίζονται συνθήκες αντίστοιχες με αυτές των κλασικών οπισθοφατνιακών οδοντιατρικών συστημάτων.
- Πόσο σημαντικό ρόλο παίζει η ανάλυση στα ψηφιακά συστήματα;
Σίγουρα όχι τόσο όσο νομίζουν οι περισσότεροι. Φυσικά και είναι ένας από τους τρεις παράγοντες που συνθέτουν μια καλή και αξιόπιστη-αξιοποιήσιμη διαγνωστικά εικόνα, όμως παραμένει ένας από τους τρεις παράγοντες! Καλή εικόνα σημαίνει ότι υπάρχει καλή αντίθεση, χαμηλός θόρυβος(καθαρή εικόνα) και φυσικά και αρκετή ανάλυση. Η σωστή αναλογία όλων των παραπάνω είναι αυτή που δίνει το καλύτερο αποτέλεσμα. Πολύ υψηλή ανάλυση, σημαίνει άμεσα, μειωμένη αντίθεση και αυξημένο θόρυβο στην εικόνα. Σημασία στο τέλος έχει η εικόνα που έχετε μπροστά σας να είναι αξιοποιήσιμη διαγνωστικά!"
FAQ πάνω στην ακτινολογία... > Apostolides Dental